Từ sợi dây điện báo đến mạng cáp quang toàn cầu

Lịch sử cáp ngầm bắt đầu từ năm 1850, khi tuyến cáp điện báo đầu tiên được đặt xuyên qua eo biển Manche, kết nối Dover (Anh) với Calais (Pháp). Từ đó, công nghệ liên tục tiến hóa, từ cáp đồng trục phục vụ thoại đến cáp quang - nền tảng truyền tải dữ liệu và Internet ngày nay.

Hiện mạng lưới cáp biển vận hành hầu hết mọi hoạt động số của nhân loại, từ liên lạc giữa các chính phủ, giao dịch tài chính, thương mại điện tử, tới email, gọi video và phát trực tiếp.

Một tuyến cáp ngầm hiện đại gồm nhiều lớp sợi quang truyền thông tin bằng xung ánh sáng, bao bọc bởi thép, polyethylene và vật liệu chống thấm. Dây cáp có thể nặng tới 70 kg mỗi mét với đường kính hơn 20 cm, chịu được áp lực hàng nghìn mét nước và có tuổi thọ khoảng 25 năm.

Theo DW, thế giới hiện có hơn 500 tuyến cáp, tổng chiều dài 1,6 triệu km - đủ để quấn quanh Trái Đất tới 30 vòng. Và mỗi năm, mạng lưới này vẫn đang mở rộng nhanh chóng.

Big Tech tăng tốc “chạy đua dưới biển”

Khoảng một thập kỷ qua, các ông lớn công nghệ như Meta, Google, Amazon đã bước vào lĩnh vực vốn do các tập đoàn viễn thông chi phối. Theo Submarine Telecoms Forum, nhóm Big Tech hiện nắm hơn 50% thị phần cáp ngầm toàn cầu.

Sự bùng nổ AI càng khiến nhu cầu truyền dữ liệu xuyên lục địa tăng mạnh. TeleGeography dự báo đầu tư vào cáp ngầm giai đoạn 2025 - 2027 sẽ đạt 13 tỷ USD, gần gấp đôi so với 3 năm trước.

“Nhắc đến AI, người ta thường nghĩ đến trung tâm dữ liệu, nhưng nếu không có mạng cáp nối liền các trung tâm đó, tất cả chỉ là những nhà kho đắt đỏ” - Alex Aime, Phó Chủ tịch phụ trách đầu tư mạng của Meta, nhận định.

Tháng 2 vừa qua, Meta công bố Waterworth - dự án cáp ngầm dài 50.000 km nối liền năm châu lục, được xem là tuyến cáp dài nhất thế giới. Tập đoàn này cũng đang vận hành hàng chục tuyến khác, như 2Africa Pearls (kết nối châu Phi – châu Âu – châu Á) hay Marea (Mỹ – Tây Ban Nha).

Không chịu kém, Amazon Web Services (AWS) mới hé lộ dự án Fastnet - tuyến cáp đầu tiên do hãng tự sở hữu hoàn toàn, kết nối Maryland (Mỹ) với hạt Cork (Ireland). Tuyến này có dung lượng tới 320 terabit/giây, đủ để truyền 12,5 triệu bộ phim HD cùng lúc.

Trong khi đó, Google cũng đã đầu tư hơn 30 tuyến cáp, trong đó có Sol – kết nối Mỹ, Bermuda, Azores và Tây Ban Nha.

Hệ thống trọng yếu nhưng mong manh

Sự cố đứt cáp có thể gây tê liệt toàn vùng, đặc biệt ở các quốc gia phụ thuộc vào một tuyến duy nhất.

“Chỉ cần một đường cáp bị cắt, Internet của cả quốc gia có thể bị gián đoạn, kéo theo thương mại, ngân hàng, thậm chí cả liên lạc cơ bản” - Erin Murphy, chuyên gia tại Trung tâm Nghiên cứu Chiến lược và Quốc tế (CSIS), cảnh báo.

Năm 2022, quốc đảo Tonga bị cô lập hoàn toàn sau khi núi lửa phun trào làm đứt tuyến cáp duy nhất nối với thế giới. Tháng 9/2025, sự cố tại Biển Đỏ khiến dịch vụ Microsoft Azure bị gián đoạn trên diện rộng, ảnh hưởng đến người dùng ở châu Á và Trung Đông.

Việc sửa chữa không hề dễ dàng: chi phí trung bình khoảng 25.000 USD/km, một tuyến cáp xuyên Đại Tây Dương có thể ngốn tới 250 triệu USD, trong khi cáp nằm sâu tới 4.000 m dưới đáy biển.

Theo Recorded Future, mỗi năm xảy ra hơn 100 sự cố cáp ngầm, chủ yếu do tàu thuyền thả neo hoặc đánh cá vô tình gây hư hại; song cũng có những trường hợp bị nghi phá hoại.