OpenAI cung cấp mã nguồn mở - Cơ hội và phép thử

Thông báo mới nhất từ OpenAI về việc phát hành mô hình trí tuệ nhân tạo (AI) mã nguồn mở đã lập tức nhận được phản hồi tích cực từ cộng đồng phát triển và giới khởi nghiệp. Với các doanh nghiệp nhỏ, đặc biệt trong lĩnh vực nhạy cảm như y tế hay tài chính, việc có thể tinh chỉnh và triển khai AI ngay trong hạ tầng nội bộ giúp họ giảm phụ thuộc vào đám mây và tăng bảo mật dữ liệu.

Tuy nhiên, giới chuyên môn lưu ý rằng, các mô hình mã nguồn mở của OpenAI vẫn chưa tạo đột phá rõ rệt so với sản phẩm cùng loại của Meta, Deepseek hay Mistral. Điểm sáng là những mô hình này đã được tối ưu để chạy trên thiết bị cá nhân như laptop - một nước cờ chiến lược giúp AI tiếp cận đông đảo người dùng phổ thông.

Ai đang dẫn dắt thế giới AI?

Trong thế giới công nghệ, “mã nguồn mở” từng là biểu tượng của sáng tạo tự do. Nhưng khi các siêu cường như Mỹ và Trung Quốc cùng tuyên bố “mở mã AI”, câu hỏi lớn lại là: Ai thật sự định hướng tương lai qua những gì họ mở ra?

Tại Hội nghị Trí tuệ nhân tạo thế giới 2025 ở Thượng Hải, Trung Quốc tiếp tục thể hiện tham vọng định hình khung quản trị AI toàn cầu. Quốc gia này đã công bố Sáng kiến Hợp tác AI nguồn mở quốc tế trước sự chứng kiến của hơn 800 doanh nghiệp đến từ 128 quốc gia tham dự sự kiện. Trung Quốc không chỉ phát triển công nghệ mà còn tích cực chuyển giao AI cho các quốc gia đang phát triển.

Ông Robert Wortham - Giám đốc điều hành Hiệp hội Quản trị AI quốc tế cho biết: “Với tiềm lực công nghệ mạnh và nhiều chuyên gia phát triển các sản phẩm, dịch vụ tiên tiến, Trung Quốc đóng vai trò quan trọng trong quản trị AI toàn cầu. Vì vậy, thật cần thiết khi Trung Quốc tham gia trung tâm vào quá trình này, cùng với EU, Mỹ và các bên khác”.

Bảng xếp hạng AI toàn cầu của Đại học Stanford cho thấy, Mỹ, Anh và Trung Quốc là 3 quốc gia dẫn đầu, tiếp theo là Ấn Độ và Các Tiểu Vương quốc Arab Thống nhất (UAE) - hai đại diện hiếm hoi của Nam Bán cầu trong top 10 hệ sinh thái AI. Mỹ vượt trội ở nghiên cứu cơ bản, hệ sinh thái start-up và tầm ảnh hưởng toàn cầu, với những tên tuổi như OpenAI, Google DeepMind, Meta.

Tổng thống Mỹ Donald Trump khẳng định: “Sứ mệnh của nước Mỹ là dẫn đầu trong mọi ngành công nghiệp và mọi công nghệ, bao gồm cả trí tuệ nhân tạo”.

Ngược lại, châu Âu theo đuổi con đường “AI đáng tin cậy” với việc ban hành Đạo luật AI (AI Act) - bộ luật đầu tiên trên thế giới quy định đạo đức và bảo vệ quyền riêng tư trong AI. Nhưng các nhà lãnh đạo châu Âu cho rằng, cần bứt phá để không bị rơi vào cảnh tụt hậu.

Mỹ - Trung và quyền lực mềm AI

Cuộc đua không chỉ xoay quanh phần cứng hay thuật toán mà còn là trận chiến giành quyền lực mềm.

Mỹ phổ biến AI qua các nền tảng toàn cầu như ChatGPT, Claude, Gemini, đồng thời kiểm soát chuỗi cung ứng chip và dữ liệu. Ngoài ra, Mỹ cũng đang tài trợ cho các sáng kiến trí tuệ nhân tạo mã mở ở nhiều nước, từ dự án “AI for Global Good” đến việc đào tạo kỹ sư trí tuệ nhân tạo ở châu Phi, Đông Nam Á. Đây là chiến lược điển hình của quyền lực mềm - không ép buộc mà hấp dẫn.

Trong khi đó, Trung Quốc lại xuất khẩu AI như một phần của “mô hình quản trị” - từ camera giám sát thông minh đến hệ thống chấm điểm công dân số - thông qua Sáng kiến Vành đai và Con đường kỹ thuật số. Thay vì phụ thuộc vào ngôn ngữ và văn hóa Mỹ, Trung Quốc đang phát triển các mô hình AI hiểu tiếng Arab, tiếng Swahili hay tiếng Khmer nhằm mở rộng ảnh hưởng tại châu Phi, Nam Á và Đông Nam Á.

Bà Nishtha Mehta - Nhà sáng lập kiêm cố vấn điều hành Collab Central Consulting - cho rằng: “Trung Quốc tổ chức các diễn đàn trí tuệ nhân tạo rất quốc tế. Hơn 70% phiên thảo luận tại Hội nghị AI thế giới 2025 dùng tiếng Anh. Trung Quốc đang gửi lời mời hợp tác ra toàn cầu, chứ không chỉ chơi trên sân nhà”.

AI trong đời sống thường nhật

Trong khi các siêu cường cạnh tranh đỉnh cao, AI đã và đang len lỏi vào những lĩnh vực tưởng như xa vời công nghệ cao.

Tại Ấn Độ, ứng dụng Fasal trên điện thoại giúp những người nông dân như ông R. Murali ở Karnataka tối ưu tưới tiêu, bón phân, phòng sâu bệnh, tăng lợi nhuận tới 40%. Trong khi đó, BeePrecise phát triển cảm biến giám sát tổ ong, phát hiện sớm nguy cơ xâm nhập để bảo vệ đàn ong và nâng chất lượng mật.

Cách Ấn Độ hơn 5.000 km, tại Kenya, cộng đồng người khiếm thính cũng đang nhận được sự trợ giúp từ AI. Công ty Signvrse đã phát triển ứng dụng dùng công nghệ ghi chuyển động và trí tuệ nhân tạo để chuyển lời nói và văn bản thành ngôn ngữ ký hiệu Kenya qua một avatar 3D tên Ava.

Những câu chuyện này cho thấy AI không chỉ dành cho phòng lab hay tập đoàn công nghệ, mà còn là công cụ thu hẹp khoảng cách phát triển, trao quyền tiếp cận tri thức và thị trường cho cộng đồng xa trung tâm kinh tế.

Ở thời điểm này, không quốc gia nào nắm chắc ngôi vương AI. Vị trí dẫn đầu sẽ thay đổi tùy vào tốc độ đổi mới, năng lực công nghệ lõi và quy mô đầu tư. Nhưng một điều rõ ràng rằng AI không còn là câu chuyện kỹ thuật thuần túy mà là cuộc đấu chiến lược, nơi dữ liệu và thuật toán trở thành vũ khí mềm định hình trật tự thế giới.